Çiçero, "ihtiyarlık üzerine" ismiyle yayımlanmış olan kitabında eski Atinalılar'ın ilginç bir özelliğini anlatır:

"Atina'da ihtiyar bir adam tiyatroya gider. Anfide Atina'lıların oturduğu bölümde kimse ona oturacak yer vermez. İhtiyar adam Spartalıların oturduğu bölüme geçer ve onlar kendisine oturacak yer açarlar. Atinalı seyirciler Spartalıların bu davranışını takdir eder ve alkışlarlar.

Atinalılar, iyilik nedir bilir ama yapmak istemezler."

İnsanoğlu, bedenini herhangi bir hayvan gibi kullanır. Ama insanın hayvanlardan ve diğer yaratılmışlardan farklı bir özelliği vardır. Allah, insanoğluna ayırdedici bir emanet vermiş ve yaşam serüveni bu emanet üzerine bina edilmiştir. Bu emanet, özgürlüktür. Dağların, taşların, kuşların ürktüğü, Adem’in kabul ettiği bu emanet, bir sorumluluk yüküdür aslında. Özgürlük, bedeli ödenecek, hesabı verilecek ağır bir sorumluluktur. Çünkü yaşam, özgürlüktür. Çünkü bedeli ödenecek, hesabı verilecek sorumluluklar, ancak özgür ruhlar içindir. Çünkü özgür ruhlar sahiden “yaşamak” ağrısını duyar. Oysa uşak ruhlar yaşamaz, zamanı ve kendilerini tüketirler sadece. Mekan işgal eder ve rutîn olayların figüranlığını yaparlar. Yaşam sahnesinin dekoru, ihmal edilebilir ayrıntısı rolü oynarlar.

Özgürlük, ruhun sancısıdır.

* * *

Tarih ve doğanın hayattaki karşılıkları olarak gelenek ve bilgi, ibret alma ve tecrübe kaynağı olmaktan çıkmış ve itaat edilen bir otoriteye dönüşmüştür. İnsanoğlu, binlerce yıllık geçmişinin bütün birikintisini sorgulamadan ve süzmeden devam ettirme alışkanlığı nedeniyle her geçen zamanda daha fazla put, daha çok itaat ve daha koyu bir kölelik üretir olmuştur. Ve uşak ruhlu çoğunluğun yekûn ve yer kapladığı ve bu çokluğun psikolojik egemenlik ve doğallık kazandırdığı bir yaşam görüntüsü ortaya çıkmıştır. Oysa uşaklık ne kadar çok, yaygın ve yoğun olursa olsun, yaşam özgürlükte temsil edilmekte ve özgürlükle ayakta durmaktadır. Çünkü özgürlük yaşamın isyanıdır.

On yedi yaşında bir gencin sokak ortasında önce kurşunlanıp, ardından tekmelerle öldürüldüğü bir ülkede yaşamak ister misiniz diye sorulsaydı ne cevap verirdiniz?

Herhangi bir gece evinizin basılıp küfür ve hakaretlerle ve çocuklarınızın korkulu çığlıkları arasında bilinmeyene götürülme şansınızın yüksek olduğu bir yer, sizin için “yurt” kılınsaydı ne yapardınız? Köyünüzün yakılıp, sığındığınız kentlerin çöplüklerinde çocuklarınızın yiyecek toplayacağı bir yaşamın düşünü gördüğünüzde neye yorardınız?

Hayatınızın bütün dönemeçlerinde, her sokak ve her cadde başında haraç ödeyerek geçmek zorunda kaldığınız ve horlanma, hakaret, dayak atılan bir toplumun kafesinde yaşasaydınız ne hissederdiniz?

Can, mal, namus, inanç, akıl ve dil özgürlüğünüzün olmadığı ve yarını belirsiz bir memlekette yaşama ihtimaliniz olsaydı ne yapardınız?

Her halükarda kabul etmez ve direnirdiniz.

Tercih yapma şansınızın olduğu bir durumda kabul etmeyeceğiniz bir yaşamı size benimseten kanallara direnmenin adı, isyandır, isyanın ahlakı ise özgürlüktür.

Size benimsetilen alçakça bir yaşama karşı direnmek ve uşaklık teklifine özgürleşme ile cevap vermek, isyandır. Ahlak böyle bir isyanı içermiyorsa; ruh, isyan ahlakını benimsemiyorsa ve isyan ahlakı, özgürlüğün Allah’a ve adalete götüren yolunu ifade etmiyorsa siz, uşaklığa layıksınız ve böyle bir ülkede yaşamaya mecbursunuz demektir.