Orta Vadeli Program (2024-2026) açıklandı, 6 Eylül 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7597 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile onaylandı.

Programda 2024-2026 dönemine ilişkin temel amaçlar, makro ekonomik hedefler ve politikalar ile öncelikli yapısal alanlar yer alıyor.

Programda, önceki programlarda olduğu gibi, kayıt dışılıkla mücadele, teknolojik imkânlardan daha çok faydalanılarak tüm tarafların etkin katılımıyla yürütüleceği dile getirilmiş.

ORTA VADELİ PROĞRAMDA MALİYE POLİTİKASI HEDEFLERİ NELER

Programın “maliye politikası” ile ilgili bölümünde genel olarak Program döneminde,

• Başta deprem kaynaklı harcamalar olmak üzere gerekli ihtiyaçlar süratle karşılanırken mali disiplinin ekonomide güven ve istikrarı artıran bir çıpa olarak korunması ve güçlendirilmesi için tüm adımların kararlılıkla atılacağı,
• Para, maliye ve gelirler politikaları arasındaki eşgüdümün güçlendirileceği,
• Gelirlerin artırılarak ve kaynak tahsisi etkinleştirilerek sürdürülebilirliği güçlendirilen kamu maliyesinin, makro ekonomik istikrarın sağlanmasında ve kalkınmada stratejik bir araç olarak kullanılacağı,
• Gelir ve harcama politikalarının, yeşil ve dijital dönüşümü desteklemek için gerekli kaynak dağıtımını sağlayacak şekilde uygulamaya konulacağı öngörülüyor.

ORTA VADELİ PROĞRAMDA VERGİ YÜKÜNDE ARTIŞ HEDEFİ OLARAK NASIL BİR HEDEF ÖNGÖRÜLMÜŞ.ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE VERGİLERİMİZ ARTACAK MI?

“Kamu Maliyesi” bölümünde yer verilen vergiye ilişkin program ve tedbirleri aşağıdaki gibi değerlendirebiliriz.

Programda, kamu mali yönetiminde sürdürülebilir ve sağlıklı gelir kaynaklarının artırılması için vergi tabanının genişletilmesi ve vergilemede gönüllü uyumun artırılmasına yönelik çalışmaların sürdürüleceği belirtiliyor.

Önceki programda bu husus, “Kamu mali yönetiminde sürdürülebilir ve sağlıklı gelir kaynaklarının artırılması için vergilemede adalet, eşitlik, öngörülebilirlik ve şeffaflık ilkeleri temelinde vergi tabanının genişletilmesi ve gönüllü uyumun artırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülecektir.” şeklinde ifade edilmişti.

Vergi tabanının nasıl genişletileceği konusu belirsiz.

Etkin olmayan istisna, muafiyet ve indirimlerin kaldırılacağının ilan edilmesi ve kayıt dışı dijital faaliyetlerin kavranacağına yönelik ifadeler önemli, ancak yeterli değil. Vergi yükü ile ilgili yukarıda da ifade ettiğim gibi en önemli husus bugüne kadar yeterince üzerinde durulmayan  kayıt dışılıkla mücadele. Bu konunu ciddi bir şekilde ele alınması ve kapsamlı bir eylem planı çalışması yapılarak tavizsiz bir şekilde uygulamaya konulmalıdır..

Gönüllü uyuma konusuna gelince, kayıtlı olup yükümlülüklerini süresinde yerine getiren mükellefler kural haline gelen her dönem yapılan düzenli yapılandırma/af düzenlemeleri nedeniyle son derece rahatsız. Bu durum kayıtlı ve düzenli mükellefiyetlerini yerine getiren mükellefleri üzüyor ve yükümlülüklerini yerine getirmeyenleri önceleyen bu yaklaşım sisteme ve uyuma çok zarar veriyor. Artık bu duruma da son verilmeli ve bütün mükellefler için bu beklentiye son veren adımlar atılmalıdır.

Vergi açısından en önemli konulardan biri vergi yükü hedefi. 2023 yılında yüzde 16,8 olarak gerçekleşmesi beklenen Vergi Gelirlerinin GSYH’ya Oranının Program döneminde (2024-2026) yüzde 18 olması hedefleniyor. Bunun anlamı  vergi gelirlerindeki artışın devam edecek olması.

Bu artışın ve ilan edilen doğrudan vergilerin payını artırma hedefinin nasıl sağlanacağı, somut olarak ortaya konulmamış. Bu hedefin mevzuat düzenlemeleri ile gerçekleştirilmesi mümkün değil.Bu konu kapsamlı bir kayıt dışılıkla mücadeleyi gerektiriyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı geçmiş yıllarda hazırladığı ancak tam olarak uygulamaya koyamadığı Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı çalışmalarına 2022 yılının sonlarında yayımladığı (2023-2025) Eylem Planı ile bir yenisini eklemiş bu konudaki çalışmaların daha organize bir şekilde yapılacağını paylaşmıştı. Ancak bu konuda da bugüne kadar  somut adımların atıldığını göremedik.

Programda, önceki programda olduğu gibi, kayıt dışılıkla mücadelenin, teknolojik imkânlardan daha çok faydalanılarak tüm tarafların etkin katılımıyla yürütüleceği ifade edilmiş ancak programda ifade edilen bu amaca yönelik maalesef somut adımların atıldığını söyleyemiyoruz.

Üstelik vergi tabanı genişletilmeden ve kayıt dışı ekonomi kayıtlı hale getirilmeden vergi yükü kayıt altında düzgün çalışan vergi mükellefleri için yeni artırımlar şeklinde olursa bu durum kayıtlı mükellefler açısından yeni sorunları da beraberinde getirebilir.Kayıtlı çalışanlar ile kayıt dışı çalışanlar açısından oluşacak haksız rekabet nedeniyle kayıtlı olanların bir kısmını da kayıtdışılığa yönlendirebilir.

Veri Analizine Dayalı Risk Odaklı Denetim Faaliyetleri Artırılacak

Önceki Programda olduğu gibi bu Programda da yer alan, kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ücretle mücadelede veri analizine dayalı risk odaklı denetim faaliyetleri artırılarak prim tabanının genişletileceği

ifade edilirken Programda belirtilen, istihdam teşviklerinden etkin olmayanlarının sonlandırılacağı yönündeki hedef ortaya konulmuş.Ancak bunların nasıl gerçekleştirileceği yönünde somut eylemler yer almamış.

İçinde bulunduğumuz kriz ortamı işsizliği artıracak sonuçlar doğurmakta olup, tam da bu dönemde istihdam teşviklerine ihtiyaç vardır. İstihdam teşviklerinin kaldırılması için öngörülen takvim 2025 yılının 2. çeyreğidir. Bu konunun aceleye getirilmeyerek tüm tarafların katılımı ile yeniden değerlendirilmesi önemlidir.İstihdam teşviklerinin daraltılması çok hassas bir konu olup konunun kayıtdışılığıda artırabileceği düşünülerek iyi değerlendirilmelidir.

“Kamu Maliyesi” bölümünde yer verilen vergiye ilişkin program ve tedbirleri aşağıdaki gibi değerlendirebiliriz.

ORTA VADELİ PROĞRAMDA KAMU MALİYESİ AÇISINDAN DİĞER POLİTİKA VE TEDBİRLER NELER?

Temel Vergi Kanunları Güncellenecek

Önceki Programda, vergi mevzuatının güncel gereksinimleri karşılayan, anlaşılır, kolay uygulanabilir ve sade bir yapıya kavuşturulması hedefi çerçevesinde temel vergi kanunlarının gözden geçirilmesi çalışmalarına devam edileceği belirtilmişti.

Bu defa gelir, kurumlar, katma değer vergileri kanunları ile vergi usul kanununun, vergilemede adalet, eşitlik, öngörülebilirlik ve şeffaflık ilkeleri temelinde, vergi tabanının genişletilmesine ve gönüllü uyumun artırılmasına destek veren, sade ve kolay uygulanabilir bir yapı oluşturulmak amacıyla güncellenmesi yönünde düzenlemeler hayata geçirilecek, orta vadede doğrudan vergilerin payı artırılacağı ifade ediliyor.

Burada önemli kısım, orta vadede doğrudan vergilerin payının artırılacağı yönündeki açıklama. Halen dolaylı vergilerin payı yüzde 65 düzeyinde. KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerin payını azaltıp gelir, kurumlar gibi doğrudan vergilerin payını artırmak çok zor. kayıt dışıyla etkin mücadele etmeden yapılması zor bir hedef olarak görülüyor.

Mevcut durumda Kurumlar vergisi ve gelir vergisi oranlarımız zaten çok yüksek. Bu amaca vergi oranlarını artırmakla da ulaşmak mümkün görülmüyor. Bu hedefe ancak kayıt dışıyla etkin mücadele edilerek varmak mümkün.  

Kamu Alacaklarının Tahsilatı Hızlandırılacak, Vergi Cezalarının Caydırıcılığı Artırılacak

Programda, kamu gelirlerine yönelik tahsilat performansının artırılacağı, vergi cezalarının caydırıcılığı güçlendirecek şekilde gözden geçirileceği açıklanıyor.

Bu hedef kapsamında vergi tahsilatının ayrı/bağımsız bir birim şeklinde yeniden yapılandırılması, hatta SGK alacaklarının da bu kapsama dahil edilmesi düşünülebilir. Vergi müfettişlerinin de dahil olduğu tahsilatı hızlandırma çabaları müfettiş kimliği ile uyuşmuyor. Daha profesyonel bir organizasyon şart.  

Vergi cezaları ile ilgili geçmişte çalışıldı, ancak mükellef lehine küçük iyileştirmeler dışında caydırıcılığı güçlendiren adımlar atılamadı. Matrah artırımı ve uyuşmazlıkları sonlandırma/yapılandırma kanunları da caydırıcılığı ortadan kaldıran etkenler. Mükellef bugün beyanı eksik yaparak ödemediği vergiyi, inceleme sonucunda tarhiyata uğrayarak ödemek zorunda kaldığında, bugünkü kadar veya daha düşük ödeme yaparak kurtuluyorsa, bu sistem sağlıklı yürümez.

Kripto Ve Benzeri Sanal Varlıklar İle İlgili Yasal Düzenleme Yapılacak

Son dönemlerde oldukça yaygın hale gelen Dijital olarak alınıp satılabilen ve transfer edilebilen, dijital bir değeri temsil eden sanal varlıklar kullanılarak yapılan işlemlere yönelik mevzuat çalışmalarına devam edileceği vurgulanıyor.

Avrupa Birliği Ve Üyesi Olduğumuz Diğer Uluslararası Kuruluşların Vergisel Standartlarına Uyum

Programda, Avrupa Birliği’ne katılım sürecinde müktesebata ve üyesi olduğumuz diğer uluslararası kuruluşlarca vergisel alanda belirlenen standartlara uyum çalışmalarına devam edileceği belirtiliyor.

Bu da önemli bir konu .Ancak daha önceki proğramlarda da yer alan bu hususun gerçekleştirilmesi için somut eylemlerin gerçekleştirilmesi şart.

TASARRUF KONUSU

Yeni Orta Vadeli Proğramla vergilerde artış yoluna ilişkin düzenlemeler yer alırken tasarruf alanında da birşeyler yapmamız gerekmez mi?

Bir diğer konu bugüne kadar yeni vergilerde artış yoluna gidilirken asıl üzerinde durulması gereken tasarruf alanında yeterli çalışmaların yapıldığını maalesef söyliyemiyoruz. Konuyu bir örnekle açıklamak gerekirse 2022 yılı kesinleşmiş bütçe rakamlarına göre 6.6 milyar TL (Hava ve personel taşıt kiraları dahil) taşıt kirası ödemesi gerçekleştirilirken, 1.5 milyar TL hizmet binası kira ödemesi gerçekleştirilmiştir. 

Bu konuda da kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanımı,İnsan Kaynakları ve finans yönetiminde radikal kararlar, tüm yatırım projelerinin yeniden ele alınması ve rantabl olmayan tüm projelerin yatırım proğramından çıkarılması gibi köklü düzenlemeler hayata geçirilmelidir.