Bir iddiayı dinledim; iddia sahibi, “faiz ancak mal değişiminde olur, para alım satımında veya borçlanmalarında faiz olmaz; çünkü Bakara suresinin 279. Allah Teâlâ ‘faizden vazgeçer tevbe ederseniz mallarınızın aslını alabilirsiniz’ buyuruyor” diyordu.
İddia sahibi şunu da diyordu: “faizle ilgili âyette mal kelimesi geçiyor, para geçmiyor, bankalar da para/kredi verdikleri kimselerden zaten faiz almıyorlar, enflasyon farkı ve biraz hizmet bedeli alıyorlar…”
Bu iddia şuna benziyor:
“Kur’an’da haram olarak şarap (hamr) kelimesi geçiyor, onun da ne olduğu, nasıl yapıldığı bellidir; eroin ise şarap değildir, tozdur, bu sebeple haram olmaz…!”
Biraz fıkıh, biraz para ve ekonomisi, biraz bankacılık hakkında bilgisi olanlar bu iddiayı ciddiye bile almazlar, ama kafa karıştıracağı için kısa bir açıklamayı faydalı gördüm:
Kur’an’da faizle ilgili birden fazla âyet var, bunlarda faizin tarifi yok; çünkü muhatapları bunu biliyorlar. Onlar malları takas ediyorlar veya o zaman para yerine kullanılan altın ve gümüşü malların değişiminde aracı olarak kullanıyorlar. Peygamberimiz (s.a.) hem altın ve gümüşün (o zamanki paranın) birbiri ile değişiminde hem de çokça kullanılan dört nesneyi örnek vererek bunların takasında faizin nasıl gerçekleştiğini anlatıyor. Fukaha da bu açıklamadan yola çıkarak malda ve parada faizin nasıl olacağını anlatıyor ve faizin haram olduğunda ittifak ediyorlar.
Şimdi elimizde daha çok kâğıt para var, bu para ile ne kadar mal alıp satabileceğimiz belli, parayı alıp satmak veya ödünç vermek demek, aynı zamanda o paranın alabileceği malı (ekonomik değeri) alıp satmak, ödünç vermek demektir ve bu kesinlikle böyledir. İşte bu parayı reel faizle sattığınız veya ödünç verdiğinizde kesin olarak haram işlem yapmış olursunuz. Yüz kilo buğdayı vadeli olarak yüz yirmi kilo buğdaya sattığınız veya bu kadar buğday fazlasına ödünç verdiğiniz zaman da kesin olarak haram faiz almış vermiş olursunuz. Bütün paralar, altın ve gümüş, belli malların kendi cinsinden alım satımı ve ödünç verilmesinde de vâdeli fazlalık kesin olarak faizdir ve haramdır.…