Toplumsal Ahlak, İş Ahlakı Prensipleri

(Eline, Beline, Diline Sahip Toplum Olmak)

Ahiliğin temelinde isar (kendi ihtiyacı olsa bile başkasını tercih etmek), uhuvvet (kardeşlik), infak (Allah yolunda harcamak) kavramları vardır.

Ahi eline, beline, diline sahip olacaktır, kapısını, gönlünü, sofrasını açık tutacaktır. Nefisle mücadele, Allah’ın emirlerini tutma, adeta kendisini halka vakfedip herkese iyilikte bulunma, bilhassa cömert olma, konukseverlik ve herkesin yardımına koşma temel prensiplerdendir.

Ahi olmanın şartları; vefa, doğruluk, emniyet, cömertlik, tevazu, insanlara nasihat, onları doğru yola sevk etmek, tövbe ve güçlü iken affetmektir.

Ahiliğin özünde adalet, merhamet, ehliyet-liyakat, çalışmak, helâl kazanç, dayanışma, kul hakkına riayet, dürüstlük, kaliteli üretim, ilim, yardımlaşma ve Hakk'ın rızasını kazanmak için halka hizmet anlayışı vardır. Bu esaslar aynı zamanda Ahiliğin insanlığa sunduğu evrensel mesajlardır.

İçki içen, zina eden, yalan söyleyen, koğuculuk eden, hile yapan, gıybette ve bühtanda bulunanlar, hainler Ahilik teşkilatına alınmazlar ve fütüvvetten düşerlerdi.

Teşkilata girmek isteyenin ahlak ve terbiyesi üzerinde uzun incelemeler yapılır ancak sonuç olumlu ise kişi bir törenle üyeliğe kabul edilirdi. Ahilikte gaye çalışmak, öğrenmek ve olgun insan olmaktı. Eğitimlerde birinin diğersiz olamayacağı temel öğretilerdendi.

Ahilik toplumda iktisadi sisteminin temelini oluşturmuştur. Ahilik anlayışı, üretmeden tüketmeyi, ihtiyaç fazlasını tüketmeyi, haksız rekabeti, güçlünün zayıfı sömürmesini, haksız kazanç sağlamayı, insanları kandırmayı kısaca, ahlaki olmayan her türlü davranışı reddetmiştir. Ahiler kârda değil, hayırda yarışmışlardır.

Ahilikte meslektaşının ürünlerini kötülemek, taklit etmek ve pazar kapma yarısı yoktur. “Ben siftah ettim, komşum siftah etmedi” diyerek müşterisini rakibine gönderen bir kanaatkârlık ve diğergâmlık vardır. Ahilikte para amaç değil, araçtır. Ahilere göre, “mal ömrün huzur ve asayişi içindir, ömür mal cem eylemek için değildir.”

Egosuna hâkim olmak, yaratıcının emirlerine uymak ve yasaklarından sakınmak, iyi kalpli, iyiliksever, cömert, misafirperver olmak, yalan söylememek, utanma duygusuna sahip olmak, kimsenin aleyhinde konuşmamak, hak ve adaletten ayrılmamak, haklı güçsüzün hakkını, haksız olan güçlüden almasına yardım etmek Ahiliğin temel ilkeleri ararsındadır.

Ahilik anlayışının temelinde insanların birbirini sevmesi, sayması, yardım etmesi, fakiri gözetmesi, iş hayatında ahlaklı olması vardır. Kanaatkâr olmak, yastık altı yapmamak, yardımlaşmak, tüketicinin korunması, hilesiz iş, sağlam mal, belli oranda kâr, ölçülü kazanç, adil bir kalite kontrol sistemi Ahilik modelinin vazgeçilmez esaslarıdır.

Ahi teşkilatında üretim, ihtiyacın bir fonksiyonu olarak görülmüş ve ihtiyaca göre ayarlanmıştır. İhtiyaçların sürekli kamçılanarak tüketimin artırılmasına ve israfa karşı olan Ahilikte bu yönde gerektiğinde üretim kısıtlamalarına gidilmiştir.

Ahiliğin Günümüze Etkileri

Ahilik teşkilatı medeniyetimizi önemli ölçüde şekillendirmiştir. Ahiler, Anadolu’da birliğin, beraberliğin, kardeşliğin mayasını oluşturmuştur. Bugün Anadolu’daki misafirperverlik, komşuluk ilişkileri, birçok görgü kuralı, doğruluk, dürüstlük, yardımlaşma gibi değerlerimiz Ahiliğin günümüzdeki yansımalarıdır.

Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde Kırşehir’den uç bölgesine giden Şeyh Edebali bir Ahi şeyhi idi. Osmanlı’nın manevi mimarı olan Şeyh Edebali ve diğer Ahiler sayesinde Ahilik Osmanlı’nın kuruluşunda ve bir “cihan devleti” olmasında temel dinamik olmuştur.

Ahilikte kaliteli ve standart üretim yapabilmek için geliştirilen yöntem ve kurallar, günümüz TKY ve otokontrol sisteminin ilk hayata geçirilişi ve TSE kurumunun o tarihlerdeki uygulamasıdır. Öte yandan, Ahilikte yazılı hale getirilen nizamlar, bugünkü ISO 9000 kalite güvence sistemi, olarak karşımıza çıkmaktadır.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Ahiler Türk çalışma hayatında asırları aşan birikimlerden çıkan bir iş ahlakının oluşmasını ve kültürleşmesini sağlamışlardır.

Yeniden medeniyet tasavvurumuzun oluşmasında Ahilik’in katkıları büyük olacaktır. Ahiliğin sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel, ahlaki ve eğitim alanlarında, yeni yüzyılda medeniyetimizin ana unsurlarını oluşturması vazgeçilmez bir gerekliliktir.

Anadolu'nun vatanlaşmasını, Osmanlı'nın Cihan Devleti olmasını sağlayan dünyevî ve uhrevî yönlü bir sistem olan Ahilik, materyalizmin pençesinde kıvranan günümüz insanı için de bir çıkış yolu olacaktır.

Ahilik, güçlü ekonomi, sağlam toplum için üretici ile tüketici, devlet ile millet, emek ile sermayenin barışık olduğu bir ortamı tam manasıyla sağlanmış bir sistemdir.

Ahi Birlikleri geliştirmiş oldukları ahlaki, sosyal ve ekonomik ilke ve erdemlerle günümüzün çeşitli örgütlerine, sendikalarına, gençlik ve meslek kuruluşlarına, eğitim kurumlarına, pek çok yönden örnek olabilecek bir yapıya sahiptir.

Günümüzde iş yaşamında, siyasette ve toplumsal yaşamda ihtiyaç duyulan ahlaki ilke ve değerlerin yeniden kazanımı için Ahilik kurumunun mesleki, ticari ve toplumsal ahlakı ön planda tutan ilkeleri doğrultusunda, ihtiyaç duyulan alanlarda modern sentezlerin yapılarak günümüz şartlarına uyarlanması elzemdir.

Bu manada, yıllık geleneksel kutlamaların ötesinde Ahilik değer ve ilkeleri okul müfredatlarına girmeli, üniversitelerde Ahilik kürsüleri kurulmalıdır.

Ahilik Teşkilatı bir sivil toplum yapılanması olarak modernize edilmeli, mevzuatı oluşturulmalı ve yasal bir teşkilat olarak günümüze taşınmalıdır.

Ahlaklı, dürüst, dünya ve ahret dengesi güden insan, esnaf, sanatkar, iş adamı, idealist gençlik yetiştirmek, sosyal adalet, sosyal dayanışma, toplumsal birlik ve beraberlik, devlet-millet ilişkilerinde uyum ve denge, kaliteli üretim, gereğince tüketim, fiyat istikrarı, ekonomik kalkınma, üreticinin ve tüketicinin korunduğu bir sosyal ve iktisadi nizamın tesisi için, bütün bunları kanun zoruyla değil, kendi içindeki oto kontrol sistemiyle, inanarak, isteyerek, rıza ile gerçekleştirecek bir sivil toplum teşkilatlanmasını, tüm unsurlarıyla ve ivedilikle hayata geçirmek zorundayız.

Adil ve sürdürülebilir bir sosyo-ekonomik nizamı kurma yolunda Ahilik Sistemi, tarihimizden eşsiz bir tecrübe ve altın bir reçete olarak önümüzde duruyor.

SON