Mübarek üç aylardan Şaban ayının on beşi olan bu günde İslam âlemi için en kutsal günlerden biri olan Berat Gecesi’ni idrak ediyoruz.
Dilimize Kandil olarak geçen bu ve benzeri geceler; iman, ibadet, düşünce ve amelî hayatımız bakımından kendimizi yenilememiz, geçmişimizi murakabe ve muhasebe etmemiz, Müslüman kimlik ve kişiliğimizi ahlak ve erdem üzerine yeniden inşa etme kararlılığı ile geleceğimizi planlama ve ümitlerimizi tazelememiz için büyük bir fırsattır. Bu gece münasebetiyle, içimizdeki manevi duyguların sesine kulak vererek günahlarımıza nasuh bir tövbe etmeli, tüm Müslümanlar ve insanlık için Allah’a dua ve niyazda bulunmalıyız.
Berat Ne Demektir?
Berat, Arapça berâe-berâet kelimesinin Türkçeleşmiş halidir. Kur'an'da 25 yerde geçen bu kelime Berae kökünden olup, bunlardan sadece iki tanesi Beraet şeklinde geçmektedir. Berâet, iki şey arasında ilişki olmaması; kişinin herhangi bir yükümlülükten kurtulması anlamındadır. Terim olarak berat ise; Allah’ın affı ve bağışlaması, günah, borç ve cezadan kurtulmak gibi anlamlara gelmektedir.
Beratın özünde, günahlardan arınma ve Yüce Allah'ın rızasına, rahmet ve mağfiretine ulaşma amacı vardır. Bu gecede Allah’ın affı ve bağışlamasının çok olacağı müjdelendiğinden, bu geceye "Berat Gecesi" denilmiştir. Berat gecesi için Arapça eserlerde "Şaban ayının ortasındaki gece", "mübarek gece", "rahmet gecesi" ve "sak (belge) gecesi" manalarına gelen terkipler kullanılmaktadır. Berat Gecesi, Müslümanlarca kutsal sayılmış, bu gecenin diğer gecelerden farklı bir şekilde ibadetle geçirilmesi adet halini almıştır.
Rabbimiz bu gecede ilahi rahmetiyle tecelli etmekte, af, rızık ve şifa kapılarını sonuna kadar açarak, bizleri sonsuz ikramlarına davet etmektedir. Berat kandilinin aydınlattığı manevi ortam, bizlere dengeli bir hayat sürme bilinci sağlamakta, kendimizi gözden geçirme ve yenileme imkânı sunmaktadır.
Berat Kandilini Faziletli Kılan Nedir?
1. Berat Kandili, hidayet rehberimiz Kur'an-ı Kerim'in Levh-i Mahfûz'dan Dünya semasına toptan indirildiği gecedir. Buna "inzal" denir. Kadir Gecesi'nde ise Peygamber'e ilk kez ve parça parça indirilmeye başlanmıştır. Buna da "tenzil" denir.
2. Bu gece rahmet gecesidir. Efendimiz (SAS), Berat Gecesine ilişkin şöyle buyurduğu rivayet edilir: "Şaban ayının yarısındaki geceyi ibadetle geçirin, gündüzünde de oruç tutun. Çünkü Yüce Allah, bu gece dünya semasına rahmetiyle tecelli eder ve 'Yok mu tövbe eden, tövbesini kabul edeyim. Yok mu? Rızık isteyen, rızık vereyim. Yok mu? Şifa isteyen, şifa vereyim. Yok mu? Başka isteği olan ona da istediğini vereyim'” buyurur.
3. Bu gecede Allah’ın affı ve bağışlamasının çok olacağı müjdelendiğinden bu geceye "Berat Gecesi" denilmiştir. Hz Aişe validemizden gelen rivayette, sevgili peygamberimizin sabaha kadar namaz ve ibadetle meşgul olduğunu müşahede ettiği bir gece, kendisine “Ey Aişe! Sen bu gecenin ne olduğunu bilir misin? Allah ve Resulü bilir, bu gecenin diğer gecelerden ne üstünlüğü var dediğimde buyurdu ki; bu gece Şaban-ı Şerifin on beşinci gecesidir. Sene içinde doğacak her çocuk ve bu sene öleceklerin isimleri bu gece deftere yazılır. Herkesin rızkı tertip ve takdir olunur. Bu gece herkesin amel ve işleri Allah’a arz olunur. Allah, şâbanın yarısında geceleyin dünya semasına tecelli eder. Kelb Kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısınca, (çokluk ifade eder) daha çok insanları bağışlar” buyurmuşlardır.
4. Bu gecede Hz Aişe, Peygamberimiz (SAS) in “Ey Allah’ım, cezandan affına sığırım, gazabından rızana sığınırım, Senden yine Sana sığınırım, Senin Senan büyüktür, Seni Hakkıyla Senin kendi nefsini sena ettiğin, övdüğün gibi seni övmekten etmekten acizim” diyerek dua ettiğini işitmiş ve rivayet etmiştir.
5. Bir başka hadise; Peygamberimiz efendimiz (AS) önceleri namazlarında Kudüs’teki Mescid-i Aksa’ya yöneliyordu. Bu durum Yahudiler tarafından alay konusu yapılıyor, peygamberimiz buna çok üzülüyordu. İşte bu gecenin gündüzünde Yüce Allah vahiyle kıbleyi Kudüs’teki Mescid-i Aksa’dan, Mekke’deki Mescid-i Haram’a çevirmiştir. Hicretin ikinci yılında Berat gecende kıblenin değişmesinin vuku bulması bu geceye ayrıca önemli bir anlam katmaktadır.
Yüce Allah Bu gece Kimleri affetmez
Bazı hadis-i Şerifler de bu gece Allah’ın rahmet ve mağfiretinden sonsuz şefkatinden mahrum bırakılacak kişiler Allah'a şirk koşanlar. Kalpleri kin hırsla dolu olup insanlara düşmanlık hisleri taşıyanlar. Müslümanların arasında fitnecilik yapanlar. Akrabalık bağlarını koparanlar, sıla-i rahmi kesenler. Kibirliler. Anne ve babalarına isyanda devam edenler. Alkol ve içki bağımlıları olarak haber verilmektedir.
Şayet, bu kimseler Allah'a tövbe eder ve günahlarından vazgeçerlerse, elbette ki, ilahi rahmet onları da saracak ve şu ayetin müjdesi onlara da ulaşacaktır. De ki: "Ey haddi aşarak nefislerine karşı zulmetmiş kullarım! Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyin. Çünkü Allah, bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O, çok bağışlayıcıdır, çok merhamet edicidir."(Zümer, 39/53)
Bu Gece Nasıl ihya edilmeli?
Bu rivayetlerden Hz. Peygamber’in şâban ayına ve özellikle bu ayın on beşinci gecesine ayrı bir önem vererek onu ihya ettiği görülmektedir. Hz. Peygamberin bu geceyi ihya için gösterdiği ve ifade ettiği hassasiyet göz önünde bulundurularak bu günü oruçlu, geceyi namaz kılarak, Kuran okuyarak, dua ederek, Allah’ın yapın dediklerini yapmamak, yapmayın diye yasakladıklarını yapmak gibi hata ve kusurlarımızdan, günahlarımızdan dolayı pişmanlık duyarak nasuh bir tövbe ile tövbe ederek geçirmenin sevaba vesile olacağı idrakiyle bu gece ihya edilmelidir.
Özellikle belirtmek gerekirse Kaynakların belirttiğine göre Berat gecesine ait özel bir namaz yoktur. Nafile veya Kaza namazı kılınarak ihya edilebilir. Doğruluğu sabit olmayan ve uydurulan rivayetlere dayanan bazı ibadet ve kutlama şekillerini ifa edip âdet haline getirmenin ise dinde yerinin bulunmadığını bilmek gerekir. Bu açıdan bakıldığında kandillerde yapılan bir kısım faaliyetler dinin emir ve hükümleri değil, Müslüman toplumların zamanla oluşturdukları kültür ve gelenekleridir.
Bu ve benzeri geceler hayatımıza yeni bir yön ve başlangıç yapmaya vesiledir. Dindarlığımız bir veya birkaç geceye sığdırılamaz. Sonra dünyevileşmiş, seküler hayata devamla kendimizi kurtaramayız. Felaha çıkış inanç, ibadet, salih amel, kulluk sürekilik ve devamlılık ister. Akıl, kalp, gönül ve düşünce dünyamızda Müslüman şahsiyetini ahlak bazında inşa ister. Peygamber efendimizin örnekliğinde bize işaret ettiği bu özel zamanları şuurla idrak etmeliyiz. Bu zamanlar, hızla akıp giden hayatın mâl-i hülyasından, dalgınlık ve uykusundan uyanmaya ve kendimize gelmeye vesile olmalıdır. Bu kararlı duruşla diriliş, Rabbimizin rahmetine, mağfiretine, affına mazhar olmaya vesile olur.
Özellikle Kahramanmaraş merkezli deprem yaşayan ülkenin insanları olarak, birlik, beraberlik, kardeşlik, dayanışma gibi insani ve manevi hasletlerin açığa çıkmasıyla, depremzede kardeşlerimizin maddi manevi yaralarını bir seferberlik ruhu ile sarmaya çalışıyoruz. Burada Allah’ın yardımına ve merhametine de muhtacız. Önce Allah’ın sonra milletimizin gayretleri ile bu yaralar sarılacak, acılar dindirilecektir, inşallah.
Bu vesile ile depremzede kardeşlerimizin yaralarını sarma konusunda bu gecenin manevi ikliminde bizlere daha çok gayret ve yardım coşkusu vermesini, İslâm dünyası ve insanlığın içine düştüğü bu sıkıntılardan kurtulma iradesi ve gücü vermesini, merhametine ve lütfuna sığınarak affına ve beratına nail kılmasını Rabbimizden diler, Berat Kandilinizi tebrik ederiz.
Ali AY
Anadolu Vakfı Genel Müdürü