Ayet:

“Onun bildirdiklerinin dışında hiç kimse onun ilminden tam olarak bir şey bilemez.” (İsra Suresi, 85)

Allah’ın ilmi, sınırsız ve her şeyi kapsayan bir bilgidir. Bu ilmin kapsamı, insanların sahip olduğu bilgiyle kıyaslanamayacak kadar büyüktür. Allah’ın ilminden başka hiçbir varlık, hiçbir bilgiye sahip değildir. Bu bilgi, zaman ve mekânın sınırlarıyla bağlı değildir. Yani, Allah’ın bilgisi, geçmişin, şimdinin ve geleceğin birikiminden oluşmaz; O her şeyi, her anın her yönüyle bilir.

Allah’ın İlminin Basitliği ve Kapsamı
Buradaki “basit” kelimesi, ilminin parçalanmamış, karmaşıklaşmamış ve bölünmemiş olduğuna işaret eder. İnsanlar bilgiyi, parçalar halinde öğrenir ve zamanla gelişen, değişen bilgiye sahiptirler. Ancak Allah’ın ilmi, tüm varlıkları tek bir bütün olarak, anbean, her yönüyle bilir. Onun bilgisi zamanla gelişen ya da değişen bir bilgi değildir. İnsanlar bir konuda bilgi sahibi olduklarında, bu bilgi zamanla değişebilir veya evrimleşebilir; ancak Allah’ın bilgisi, ezelden ebede kadar sabit ve değişmeyendir.

Zaman, bizim algıladığımız bir kavramdır. İnsanlar geçmişte yaşadıklarını hatırlayabilir, bugün bir şeyler öğrenebilir ve yarını tahmin edebilirler. Ancak Allah için zaman, sadece bir andan ibarettir. O, her anı ve her zamanı tek bir anda, tüm detaylarıyla bilir. Nitekim İmam-ı Rabbanî’nin ifadeleriyle, Allah’ın ilmi tek bir anda her şeye hitap eder; O’na göre zamanın geçmişi, bugünü ve geleceği yoktur. Zamanı da yaratan O’dur, dolayısıyla O’nun bilgisi zamanla sınırlı değildir.

Allah’ın İlminin Sabitliği ve Değişmezliği
İnsanlar, bilgiyi zamanla edinir ve bu bilgi sürekli bir değişim halindedir. Bilgi yeni bilgilerle gelişir, bazı detaylar unutulabilir ya da yeni keşiflerle eski bilgiler güncellenebilir. Ancak Allah’ın ilmi, her şeyin öncesinde ve sonrasındadır. Allah’ın bilgisinde hiçbir değişim yoktur. O, geçmişi, bugünü ve geleceği aynı anda ve eksiksiz bir şekilde bilir. Allah’ın ilmi sabittir, çünkü O’nun bilgisi zamanın ve mekânın ötesindedir. İmam-ı Rabbanî’nin dediği gibi, Allah’ın ilmi tek bir anda her şeye taalluk eder; bu, Allah’ın ilminde herhangi bir değişim, gelişim veya yenilik olamayacağı anlamına gelir.

Her Şeyi Bilmesi ve Yarattığına Olan Bilgisi
Allah’ın her şey hakkında bilgisi vardır; O’nun ilminde gizli ve açık hiçbir şey yoktur. O, her şeyin yaratıcısı olduğu gibi, yarattığı her şeyin tam bilgisine sahiptir. Bir yaprak dahi Allah’ın ilminin dışındadır. Yaprak düşerken, Allah’ın izni olmadan hiçbir şey gerçekleşemez. Allah’ın bilgisi, bir yaprağın düşmesinden, evrendeki en büyük olaylara kadar her şeyi kuşatır.

Bir insan bir konuda bilgi edinmek için zamanla öğrenir, araştırır ve deneyim kazanır. Ancak Allah, yaratılışın her detayını en başından sonrasına kadar eksiksiz ve zamanın ötesinde bilir. İnsanların bilgisi sınırlıdır ve gelişim göstermektedir; ancak Allah’ın bilgisi sınırsızdır ve sabittir. Allah’ın her şeyi bilmesi, yaratılmakta olan her şeyin tam bir surette var olmasını sağlar. Bu, bir şeyi yaratmak isteyen bir ilahın, yaratılan şey hakkında eksik bilgiye sahip olamayacağını gösterir. Çünkü eksik bilgiyle yaratmak, o varlık için eksiklik anlamına gelir, ancak Allah eksiklikten uzaktır ve yarattığı her şeyde tam bilgiye sahiptir.

Zamanın ve Varlıkların Ötesinde Allah’ın İlmi
Zaman, yaratılmış bir kavramdır. İnsanlar zaman içinde ilerlerler, geçmişi hatırlar, şimdiyi yaşar ve geleceği beklerler. Ancak Allah zamanın ötesindedir. Geçmiş, şimdi ve gelecek O’nun için aynı anda mevcut olan bir gerçektir. Zaman, Allah’ın yaratmasıyla var olmuş bir şeydir ve O’ndan bağımsız değildir. O zaman içinde devrilmez; zaman O’nun bilgisinin bir parçasıdır. İnsanlar zaman içinde hareket ederken, Allah zamanın yaratıcısı olarak her şeyi anında bilir.

Hadîs:
“Her ne şey ki aklına geldi, Allah onun ötesindedir.”

Bu hadîs, Allah’ın bilgisinin insan aklının ötesinde olduğunu belirtir. İnsan aklı, zaman ve mekânla sınırlıdır; ancak Allah’ın bilgisi her zaman, her mekânda ve her durumda eksiksizdir. İnsan aklı, Allah’ın bilgisini kavrayamaz, çünkü O’nun bilgisi akıl ve düşüncenin ötesindedir.

İmam-ı Rabbanî’nin Sözü:
“Allah ötelerin, ötelerin, ötesindedir. Sonsuza dek ötelerin ötesindedir.”

İmam-ı Rabbanî’nin bu sözleri, Allah’ın bilgisi ve varlığı ile ilgili derin bir hakikati dile getirir. Allah, her şeyin ötesindedir; O’nun bilgisi, varlık ve zaman kavramlarının ötesinde, hiçbir şekilde sınırlanamaz. Allah, varlıkların yaratılmasından önce var olmuş ve O’nun varlığı, zamanla ve mekânla sınırlı değildir.